مراقبت های بعد جراحی برای جلوگیری از آمبولی
جلوگیری از آمبولی بعد از جراحی ، آمبولی (انسداد رگ‌ها به علت لخته خون، هوا یا چربی) یکی از عوارض جدی بعد از جراحی است که بیشتر به صورت آمبولی ریه رخ می‌دهد. اقدامات پیشگیرانه زیر برای جلوگیری از آمبولی بعد از جراحی بسیار توصیه می‌شوند:
۱. تحرک زودهنگام:
– بلند شدن از تخت: به محض اجازه پزشک، بیمار باید از تخت خارج شود و به آرامی شروع به حرکت کند.
– راه رفتن آهسته و تدریجی: پیاده‌روی کوتاه و مرتب (هر چند ساعت یکبار به مدت چند دقیقه) به جریان خون کمک کرده و خطر تشکیل لخته را کم می‌کند.
۲. استفاده از جوراب‌های فشاری (Compression Stockings):
– این جوراب‌ها با ایجاد فشار ملایم، گردش خون در پاها را بهتر کرده و از رکود خون جلوگیری می‌کنند.
۳. استفاده از دستگاه فشار پنوماتیک متناوب (IPC):
– این دستگاه‌ها به شکل دوره‌ای فشار بر روی پا ایجاد می‌کنند و باعث بهبود جریان خون و جلوگیری از تشکیل لخته می‌شوند.
۴. مصرف داروهای ضد انعقاد:
– طبق دستور پزشک، داروهایی مانند هپارین، انوکساپارین (Clexane)، وارفارین یا داروهای خوراکی جدیدتر (مثل ریواروکسابان) برای جلوگیری از تشکیل لخته استفاده می‌شوند. بسیار مهم است که مصرف این داروها به دقت طبق نظر پزشک انجام گیرد.
۵. هیدراتاسیون کافی:
– نوشیدن مقدار کافی مایعات (به خصوص آب) به حفظ غلظت مناسب خون کمک می‌کند و از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
۶. تمرینات تنفسی عمیق و سرفه کردن:
– انجام تمرینات تنفسی عمیق و سرفه کردن ضمن جلوگیری از عفونت ریه، به گردش خون بهتر در ریه‌ها کمک می‌کند.
۷. تمرینات حرکتی پا:
– حرکات ساده پا مانند خم و راست کردن مچ پا (تمرینات پمپ پا) به صورت منظم و در تخت، به جریان خون کمک می‌کند.
۸. پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی مدت:
– در دوره بعد از جراحی، از نشستن بدون حرکت یا ایستادن طولانی‌مدت خودداری شود.
۹. کنترل عوامل خطرساز:
– کنترل وزن و قند خون، ترک سیگار و مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی عروقی نیز نقش مهمی در پیشگیری از آمبولی دارند.
علائم هشداردهنده آمبولی که در صورت بروز باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود:
– تنگی نفس ناگهانی و شدید
– درد قفسه سینه، به خصوص در هنگام نفس عمیق
– احساس سرگیجه یا سبکی سر
– درد، تورم، قرمزی یا گرمی در ساق پا (ممکن است نشانه تشکیل لخته باشد)
با رعایت دقیق این توصیه‌ها و پیروی از دستورالعمل پزشک، می‌توان خطر آمبولی را به حداقل رساند.
چه دوزی از clexane برای جلوگیری از آمبولی مناسب است
دوز مناسب داروی «کِلِکسان» (Clexane)، که نام ژنریک آن «انوکساپارین» (Enoxaparin) است، برای پیشگیری از آمبولی (ترومبوآمبولی وریدی) به عوامل مختلفی مانند وزن بیمار، عملکرد کلیه‌ها، سن بیمار، وضعیت بالینی (مانند نوع جراحی یا میزان تحرک بیمار)، و سابقه بیماری‌های زمینه‌ای بستگی دارد.
به طور کلی، دوز استاندارد برای پیشگیری از ترومبوآمبولی وریدی (VTE prophylaxis) به صورت زیر است:
۱. در بیماران با خطر متوسط تا بالا (مانند بیماران بستری با محدودیت حرکت یا تحت جراحی عمومی):
– دوز معمول: ۴۰ میلی‌گرم انوکساپارین به صورت زیرجلدی (SC)، یک بار در روز.
– مدت زمان مصرف به نوع جراحی یا بستری بستگی دارد و معمولاً تا زمانی که بیمار به طور کامل تحرک پیدا کند (معمولاً ۷ تا ۱۴ روز) ادامه دارد.
۲. در بیماران تحت جراحی ارتوپدی (مانند تعویض مفصل ران یا زانو):
– معمولاً ۳۰ میلی‌گرم زیرجلدی هر ۱۲ ساعت یا ۴۰ میلی‌گرم روزانه زیرجلدی تجویز می‌شود.
– درمان معمولاً تا ۱۰ الی ۳۵ روز پس از جراحی ادامه دارد.
۳. در بیماران با نارسایی کلیوی:
– در بیمارانی که کلیرانس کراتینین (CrCl) کمتر از ۳۰ میلی‌لیتر در دقیقه دارند، معمولاً دوز به ۳۰ میلی‌گرم زیرجلدی یک بار در روز کاهش داده می‌شود.
توجهات مهم:
– دارو را به صورت عمیق زیرجلدی (SC) در ناحیه شکم تزریق کنید و محل تزریق را به صورت دوره‌ای تغییر دهید.
– هرگز دارو را به صورت عضلانی (IM) تزریق نکنید.
– عملکرد کلیه باید به دقت ارزیابی شود و دوز بر اساس آن تنظیم گردد.
– در بیمارانی که وزن بسیار پایین (کمتر از ۵۰ کیلوگرم) یا بسیار بالا (بیش از ۱۲۰ کیلوگرم) دارند، ممکن است به تنظیم دوز بر اساس وزن نیاز باشد.
توصیه می‌کنم پیش از شروع درمان، حتماً با پزشک معالج یا متخصص قلب و عروق مشورت کنید تا با توجه به شرایط خاص شما، دوز دقیق را مشخص کنند.
روش استفاده جوراب فشاری برای جلوگیری از آمبولی
جوراب فشاری (Compression Stockings) به گونه‌ای طراحی شده است که با ایجاد فشار تدریجی و کنترل‌شده بر روی پاها، جریان خون را از پاها به سمت قلب بهبود می‌بخشد و از لخته‌شدن خون (ترومبوز ورید عمقی یا DVT) و در نتیجه آمبولی ریوی پیشگیری می‌کند. برای استفاده صحیح و ایمن از جوراب فشاری به منظور جلوگیری از آمبولی، به نکات زیر توجه کنید:
۱. انتخاب جوراب مناسب:
– جوراب‌های فشاری در اندازه‌ها و فشارهای مختلفی عرضه می‌شوند. برای جلوگیری از آمبولی معمولاً جوراب فشاری کلاس ۱ یا ۲ (۱۵ تا ۳۰ میلی‌متر جیوه) توصیه می‌شود. در موارد خاص، پزشک ممکن است فشار بالاتر (کلاس ۳ یا ۴) را تجویز کند.
– اندازه‌گیری دقیق دور مچ پا، ساق پا و ران (اگر جوراب بلند باشد) ضروری است تا جوراب به خوبی متناسب با فرم پای شما انتخاب شود.
۲. روش صحیح پوشیدن جوراب فشاری:
– بهترین زمان برای پوشیدن جوراب فشاری صبح، درست بعد از بیدار شدن و قبل از پایین آوردن پا از تخت است زیرا پاها در این زمان ورم کمتری دارند.
– برای پوشیدن جوراب ابتدا جوراب را برگردانید و تا نزدیکی پاشنه جمع کنید و سپس پای خود را داخل آن قرار دهید. جوراب را به آرامی تا ساق یا ران بالا بکشید و مطمئن شوید که صاف و بدون چروک باشد. وجود چین و چروک می‌تواند باعث فشار اضافی و آسیب پوستی شود.
– برای راحتی بیشتر، می‌توانید از دستکش‌های مخصوص یا وسیله کمکی ویژه برای پوشیدن جوراب استفاده کنید.
۳. مدت زمان استفاده:
– جوراب‌های فشاری معمولاً در طول روز استفاده می‌شوند. شب‌ها معمولاً نیازی به استفاده از جوراب نیست مگر آنکه پزشک دستور خاصی داده باشد.
– در سفرهای طولانی (مانند مسافرت‌های هوایی یا زمینی بیش از ۴ ساعت)، توصیه می‌شود جوراب در طول سفر استفاده شود.
۴. رعایت بهداشت و نگهداری جوراب:
– جوراب فشاری را روزانه یا حداقل هر دو روز یک بار بشویید تا خاصیت ارتجاعی و بهداشتی آن حفظ شود.
– برای شستن جوراب فشاری از آب ولرم و شوینده ملایم استفاده کنید. از چلاندن و خشک کردن مستقیم روی منابع گرما (مانند شوفاژ) اجتناب کنید.
۵. مراقبت و بررسی روزانه:
– هر روز پوست پاها را از نظر هرگونه قرمزی، تاول، زخم یا نقاط حساس بررسی کنید.
– در صورت بروز هرگونه درد، تورم بیش از حد، بی‌حسی یا تغییر رنگ پوست بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید.
۶. فعالیت جسمانی و تغییر وضعیت:
– علاوه بر استفاده از جوراب فشاری، تحرک کافی داشته باشید. پیاده‌روی منظم و انجام تمرینات ساده مانند حرکات چرخشی مچ پا و کشش عضلات ساق، به بهبود گردش خون کمک کرده و ریسک تشکیل لخته و آمبولی را کاهش می‌دهد.
– در مسافرت‌ها یا استراحت‌های طولانی، مرتباً پاهای خود را حرکت دهید و از وضعیت نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت پرهیز کنید.
نکته مهم:
جوراب فشاری را بدون تجویز پزشک استفاده نکنید. اگر سابقه بیماری‌های وریدی، مشکلات قلبی-عروقی، دیابت یا هرگونه بیماری مزمن دیگر دارید، پیش از استفاده از جوراب فشاری با پزشک خود مشورت کنید.