مراقبت از زخم بعد جراحی پلاستیک
روش درست مراقبت از زخم بعد از جراحی پلاستیک اهمیت زیادی دارد، چون هم روند بهبود را سریع‌تر می‌کند و هم تاثیر مثبتی روی ظاهر جای زخم می‌گذارد.
اگر بخیه معمولی یا جذبی باشد
- هفته اول آب به محل زخم نخورد و برای تمیز کردن از سرم نرمال‌سالین با گاز استریل به آرامی استفاده گردد
- هفته اول پماد آنتی بیوتیک مانند موپیروسین یا تتراسایکلین طبق دستور جراح استفاده گردد
- نحوه تعوبض پانسمان در ادامه توضیح داده شده است
- بعد یک هفته تا 10 روز بخیه های معمولی باید برداشته شود
- پماد های ترمیمی بعد از خشک شدن زخم استفاده می شود ( حدود 15 تا 20 روز بعد جراحی )
اگر از چسب بخیه استفاده شود
- هفته اول آب به محل زخم نخورد و برای تمیز کردن از سرم نرمال سالین با گاز استریل به آرامی استفاده گردد
- نیاز به استفاده از پماد آنتی بیوتیک نیست
- نحوه تعوبض پانسمان در ادامه توضیح داده شده است
- بعد یک هفته تا 10 روز می توانید استحمام کنید تا چسب ها بیوفتد
- پماد های ترمیمی بعد از خشک شدن زخم استفاده می شود ( حدود 15 تا 20 روز بعد جراحی )
برای مشاوره از طریق واتساپ لطفا کلیک کنید
- لطفا اگر اطلاعات پزشکی دارید ، ارسال کنید
- لطفا اگر بیماری دارید یا دارو مصرف می کنید ، اطلاع دهید
- لطفا نام و سن خود را بگویید
در ادامه نکات کلیدی را برایتان آورده‌ام:
۱. مراقبت عمومی
– تمیز و خشک نگه‌داشتن زخم: تا زمانی که پزشک اجازه نداده، محل بخیه را نباید خیس کرد. بعد از اجازه، شست‌وشو با آب تمیز و خشک‌کردن ملایم توصیه می‌شود.
– پانسمان: تعویض پانسمان طبق دستور پزشک انجام شود. از دست زدن به زخم با دست غیربهداشتی خودداری کنید.
– عدم فشار یا کشش: روی محل بخیه فشار نیاورید و فعالیتی که باعث کشش پوست می‌شود (مثل ورزش سنگین) را محدود کنید.
۲. بهداشت و ضدعفونی
– معمولاً استفاده از محلول ضدعفونی ملایم (مثل سرم نرمال‌سالین یا گاهی بتادین طبق نظر پزشک) توصیه می‌شود.
– کرم یا پماد آنتی‌بیوتیک در صورت تجویز باید دقیقاً طبق دستور استفاده شود.
۳. تغذیه و سبک زندگی
– مصرف پروتئین کافی (گوشت، تخم‌مرغ، حبوبات)، میوه و سبزیجات تازه (برای ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها) به ترمیم بافت کمک می‌کند.
– آب کافی بنوشید.
– از سیگار و الکل پرهیز کنید چون روند ترمیم را به شدت کند می‌کنند.
۴. مراقبت از جای زخم
– پس از برداشتن بخیه و بسته‌شدن زخم، استفاده از پماد یا کرم ترمیم‌کننده جای بخیه (طبق نسخه پزشک) توصیه می‌شود.
– از قرار گرفتن زخم در معرض نور مستقیم خورشید پرهیز کنید. ضدآفتاب مخصوص پوست آسیب‌دیده کمک زیادی می‌کند.
– گاهی پزشک برای بهبود ظاهر جای زخم ورق‌های سیلیکونی یا ژل‌های خاص تجویز می‌کند.
۵. علائم هشدار
در صورت مشاهده موارد زیر باید سریعاً به پزشک اطلاع دهید:
– قرمزی، تورم یا گرمی بیش‌ازحد اطراف بخیه‌ها
– ترشحات زرد یا سبز، یا بوی بد
– درد شدید و غیرعادی
– خونریزی ادامه‌دار
– باز شدن بخیه یا جدا شدن لبه‌های زخم
چک‌لیست روزانه برای مراقبت از زخم
چک‌لیست روزانه مراقبت از زخم بعد جراحی پلاستیک برای دو هفته‌ی اول
✅ چک‌لیست مراقبت روزانه از زخم (۱۴ روز اول)
روز اول تا سوم
– استراحت نسبی داشته باشم، از فعالیت سنگین اجتناب کنم.
– محل زخم خشک و تمیز بماند.
– پانسمان را فقط در صورت دستور پزشک عوض کنم.
– داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها را سر وقت مصرف کنم.
– برای کنترل درد از مسکن تجویز‌شده استفاده کنم.
– در صورت داشتن درن یا لوله تخلیه، طبق آموزش پرستار مراقبت کنم.
– حتماً از تماس دست آلوده با زخم پیشگیری کنم.
روز چهارم تا هفتم
– در صورت اجازه پزشک، زخم را با سرم شست‌وشوی نرمال‌سالین تمیز کنم.
– پانسمان تمیز و جدید بگذارم.
– از کرم یا پماد آنتی‌بیوتیک تجویز‌شده استفاده کنم.
– آب کافی، میوه و سبزی مصرف کنم.
– مراقب کشش یا فشار روی زخم باشم.
– به علائم هشدار عفونت (قرمزی، ترشح، بوی بد) توجه کنم.
روز هشتم تا دهم
– در بیشتر جراحی‌ها، بخیه‌ها ممکن است در این روزها کشیده شوند (طبق نظر پزشک).
– پس از کشیدن بخیه، مراقبت با پماد ترمیم‌کننده یا ورق سیلیکونی (در صورت تجویز) آغاز شود.
– استفاده منظم از ضدآفتاب روی اسکار (اگر محل در معرض نور است).
– فعالیت‌های روزمره سبک مشکلی ندارد؛ اما ورزش سنگین همچنان ممنوع است.
روز یازدهم تا چهاردهم
– مراقبت پوستی مداوم با کرم/ورق سیلیکونی.
– ماساژ ملایم اطراف زخم (اگر پزشک اجازه دهد).
– تغذیه سالم و پرهیز از سیگار ادامه یابد.
– بررسی روزانه جای بخیه برای اطمینان از بسته‌بودن کامل لبه‌ها.
– یادداشت‌کردن هر تغییر غیرعادی برای گزارش به پزشک.
📌 یادآوری
– بعضی از جراحان جذب‌بخیه (که خودش جذب می‌شود) استفاده می‌کنند؛ در این حالت روند کمی متفاوت است.
– همیشه اولویت با دستور مستقیم پزشک جراح شما است.
مراقبت در صورت استفاده جراح از چسب بخیه
وقتی جراح به‌جای بخیه سنتی از چسب بخیه (Tissue adhesive مثل Dermabond یا چسب‌های مشابه) استفاده می‌کند، مراقبت‌ها کمی فرق می‌کند و معمولاً ساده‌تر است.
🩹 مراقبت‌های اصلی بعد از جراحی با چسب بخیه
1. خشک نگه داشتن اولیه:
– تا ۲۴–۴۸ ساعت اول محل چسب نباید خیس شود.
– بعد از آن، شست‌وشوی ملایم کوتاه‌مدت با آب مجاز است اما باید سریعاً خشک شود (بدون مالش، فقط با گذاشتن دستمال تمیز).
2. عدم دستکاری:
– به هیچ‌وجه چسب را نخراشید، نکَنید یا دستکاری نکنید.
– چسب خودش طی ۵ تا ۱۰ روز به‌تدریج می‌افتد.
3. پانسمان:
– معمولاً نیاز به پانسمان ندارد.
– فقط اگر محل جراحی زیر لباس گرفته و احتمال اصطکاک یا آلودگی باشد، می‌توان یک گاز استریل سبک روی آن قرار داد.
4. استفاده از پماد یا کرم:
– کاملاً ممنوع است که روی چسب بخیه پماد چرب (مثل وازلین یا آنتی‌بیوتیک موضعی) زده شود؛ چون باعث زودتر افتادن چسب و کاهش اثرش می‌شود.
– فقط بعد از افتادن طبیعی چسب و بسته شدن کامل پوست، می‌توان استفاده از کرم‌های ترمیمی یا سیلیکون را آغاز کرد.
5. فعالیت بدنی:
– حداقل یک هفته از کشش یا فشار زیاد روی محل جراحی خودداری شود.
6. علائم هشدار:
– اگر چسب زودتر از موعد (قبل از روز ۵) جدا شود و زخم باز گردد،
– یا اگر ترشح چرکی، درد، تورم و قرمزی غیرمعمول دیده شود → باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
✅ نکات ویژه
– دوش کوتاه بعد از ۴۸ ساعت مجاز است، اما از شنا یا غوطه‌ور شدن در آب (استخر/وان) تا ۲ هفته پرهیز کنید.
– بعد از افتادن چسب، مراقبت مشابه بخیه‌هاست: یعنی محافظت با کرم ترمیمی یا سیلیکون شیت طبق دستور پزشک.
راهنمای قدم به قدم ۱۰ روزه مراقبت از زخم با چسب بخیه
این برنامه کلی است و حتماً باید با توصیه جراح شما هماهنگ شود.
راهنمای مراقبت از زخم با چسب بخیه (روز ۱ تا ۱۰)
روز ۱
– محل زخم خشک و تمیز بماند.
– پانسمان اولیه جراح را برندارم مگر پزشک دستور دهد.
– روی چسب فشار یا کشش وارد نکنم.
– داروهای خوراکی (مسکن/آنتی‌بیوتیک در صورت تجویز) را مصرف کنم.
روز ۲
– همچنان از خیس شدن زخم جلوگیری کنم.
– در صورت نیاز، یک لایه گاز استریل سبک روی زخم (برای محافظت زیر لباس) بگذارم.
– به هیچ وجه روی چسب پماد یا کرم نزنم.
روز ۳
– می‌توانم دوش کوتاه و ملایم بگیرم (آب مستقیم و طولانی روی زخم نریزد).
– بعد از دوش، با حوله تمیز و نرم اطراف زخم را به‌آرامی خشک کنم (بدون مالیدن).
– چسب را دستکاری نکنم؛ اگر لبه‌ها کمی بالا آمد طبیعی است.
روز ۴
– زخم را روزانه از دور نگاه کنم (بدون دستکاری) تا مطمئن شوم قرمزی یا ترشح غیرعادی ندارد.
– همچنان هیچ پمادی استفاده نکنم.
– فعالیت‌های سنگین نداشته باشم.
روز ۵
– چسب بخیه معمولاً شروع به شل شدن می‌کند.
– اجازه دهم خودش جدا شود؛ به‌هیچ‌وجه نکنم.
– اگر چسب جدا شد و زخم کاملاً بسته بود → لازم نیست دوباره بچسبانم.
روز ۶
– محافظت از زخم در برابر کشش یا ضربه ادامه یابد.
– در صورت افتادن بخشی از چسب، می‌توانم با گاز مرطوب آن را تمیز کنم اما نباید آن را بکَنم.
– از حمام طولانی، سونا یا استخر همچنان پرهیز کنم.
روز ۷
– ممکن است بیشتر چسب افتاده باشد.
– اگر پوست زیر چسب بسته و خشک بود → نواحی باز پوست را سبک با صابون ملایم بشویم.
– همچنان از کرم‌ها یا پمادهای چرب اجتناب کنم.
روز ۸
– معمولاً در اغلب بیماران، دیگر بیشتر چسب جدا شده است.
– اگر هنوز تکه کوچکی مانده، صبر کنم تا خودش بیفتد.
– زخم بسته شده را به نور آفتاب مستقیم نگذارم.
روز ۹
– حالا می‌توانم با مشورت پزشک استفاده از کرم ترمیمی یا ژل/ورق سیلیکونی را شروع کنم (اگر زخم کاملاً بسته شد).
– همچنان بهداشت عمومی زخم را رعایت کنم.
روز ۱۰
– زخم باید بسته و تمیز باشد.
– مراقبت ضدآفتاب و ترمیم اسکار (کرم سیلیکونی یا ورق) به‌صورت منظم شروع شود.
– از حالا به بعد بیشتر تمرکز روی جلوگیری از اسکار ناخواسته است.
🚨 علائم هشدار در این ۱۰ روز
اگر مشاهده کردم:
– قرمزی و گرمی اطراف زخم
– ترشح چرکی یا بوی بد
– خونریزی مداوم
– باز شدن زخم پس از افتادن چسب
→ باید فوراً به جراح اطلاع دهم.
زمان‌بندی تعویض پانسمان
زمان‌بندی تعویض پانسمان بعد جراحی پلاستیک به چند عامل بستگی دارد: نوع جراحی، محل بخیه، میزان ترشح، دستور پزشک. اما می‌توان یک الگوی کلی و استاندارد را توضیح داد:
⏰ زمان‌بندی معمول تعویض پانسمان
1. روز اول:
– پانسمانی که در اتاق عمل گذاشته شده معمولاً تا ۲۴–۴۸ ساعت دست‌نخورده باقی می‌ماند مگر اینکه خونریزی یا ترشح واضح داشته باشد.
2. پس از ۲۴–۴۸ ساعت:
– پانسمان باز و زخم بررسی می‌شود.
– در صورت لزوم، زخم با سرم نرمال‌سالین تمیز و پانسمان جدید گذاشته می‌شود.
3. روزهای ۳ تا ۷:
– تعویض پانسمان معمولاً روزانه یا هر ۲۴ ساعت انجام می‌شود.
– اگر زخم خشک و تمیز باشد، می‌توان فاصله تعویض را به هر ۴۸ ساعت رساند.
4. پس از یک هفته:
– در بیشتر موارد زخم‌ها خشک‌تر می‌شوند.
– اگر بخیه هنوز کشیده نشده، پانسمان سبک یا فقط پوشش محافظ شفاف کافی است.
– گاهی پزشک اجازه می‌دهد زخم باز بماند (بدون پانسمان) اگر کاملاً تمیز و در محیط بدون آلودگی باشد.
5. پس از کشیدن بخیه یا جذب آن:
– در بیشتر موارد دیگر نیازی به پانسمان روزانه نیست.
– فقط استفاده از پماد ترمیم‌کننده یا ورق سیلیکونی (بدون پوشاندن کامل) انجام می‌شود، مگر محل زخم در معرض تماس و آلودگی باشد.
❗ نکات مهم
– اگر پانسمان خیس، آلوده یا خون‌آلود شود، باید بلافاصله تعویض شود.
– پانسمان باید استریل و با دست شسته یا دستکش تمیز گذاشته شود.
– برای حمام‌کردن، اگر پزشک اجازه دهد، بهتر است پانسمان ضدآب استفاده شود یا بعد از حمام سریعاً تعویض شود.
پمادهای مورد استفاده در هفته اول
در هفته اول بعد از جراحی پلاستیک، انتخاب پماد بستگی زیادی به دستور جراح، نوع بخیه (قابل جذب یا غیرقابل جذب) و وضعیت زخم شما دارد. ولی به‌طور کلی این دسته‌ها بیشتر استفاده می‌شوند:
🧴 پمادهای رایج در هفته اول
1. پماد آنتی‌بیوتیک
– مثل: موپیروسین یا تتراسایکلین یا ترکیب‌های آنتی‌بیوتیکی (به‌جای تتراسایکلین یا جنتامایسین، معمولاً موپیروسین توصیه می‌شود).
– هدف: جلوگیری از عفونت در محل بخیه.
– مدت: معمولاً تا یک هفته یا تا زمان کشیدن بخیه.
2. پماد چرب‌کننده محافظ
– مثل: وازلین استریل یا پمادهای پایه‌چرب ساده.
– هدف: جلوگیری از خشک‌شدن زخم و حفظ رطوبت مناسب برای ترمیم بهتر.
– معمولاً بعد از چند روز (اگر زخم خشک و بدون ترشح باشد) جایگزین آنتی‌بیوتیک می‌شود.
3. پماد ترمیم‌کننده (به‌طور محدود و با نظر پزشک)
– مثل: پمادهای ترمیم‌کننده حاوی دکپانتنول یا آلانتوئین.
– بعضی پزشکان استفاده از این‌ها را بعد از روز ۵–۷ شروع می‌کنند، وقتی ریسک عفونت کاهش یافته است.
❌ آنچه معمولاً در هفته اول توصیه نمی‌شود
– کرم‌ها یا ژل‌های تخصصی اسکار (مثل سیلیکونی‌ها): معمولاً بعد از کشیدن بخیه شروع می‌شوند.
– پمادهای گیاهی یا خانگی بدون نسخه پزشک: ممکن است باعث حساسیت یا عفونت شوند.
📌 یادآوری مهم
– همیشه اولویت با دستور جراح شماست؛ چون بر اساس نوع عمل (مثلاً بینی، پلک، شکم، صورت) و شرایط بخیه تصمیم گرفته می‌شود.
– استفاده اشتباه یا طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک موضعی می‌تواند مقاومت میکروبی ایجاد کند؛ پس دقیقاً طبق نسخه مصرف کنید.
پمادهای ترمیمی یا سیلیکون شیت چه زمانی استفاده شود
خیلی‌ها در مراقبت از بخیه بعد جراحی پلاستیک دچار همین ابهام می‌شوند. زمان شروع پمادهای ترمیمی یا ورق‌های سیلیکونی کاملاً به مرحله‌ی ترمیم زخم بستگی دارد.
مدلهای مختلفی از این شیت ها وجود دارد که برای بعد لیفت سینه یا ابدومینوپلاستی یا سایر جراحی ها طراحی شده است
⏰ زمان شروع پماد ترمیمی یا سیلیکون شیت
1. در هفته اول:
– هنوز زخم و بخیه بسته نشده یا بخیه در جای خود است.
– در این زمان فقط آنتی‌بیوتیک موضعی یا پماد مرطوب‌کننده ساده (وازلین استریل) توصیه می‌شود.
– سیلیکون شیت/ژل و کرم‌های ترمیم اسکار در هفته اول استفاده نمی‌شوند چون می‌توانند مانع تهویه و رشد سلولی اولیه زخم شوند.
2. بعد از بسته شدن کامل زخم:
– وقتی بخیه‌ها کشیده شدند یا زخم کاملاً جوش خورد (معمولاً حدود روز ۱۰ تا ۱۴ بعد عمل)، می‌توان استفاده از:
– پمادهای ترمیمی اسکار (حاوی ترکیباتی مثل دکپانتنول یا Madecassol با نظر پزشک).
– ورق یا ژل سیلیکونی برای پیشگیری از برجسته‌شدن و قرمزی اسکار.
3. طول مدت مصرف:
– سیلیکون شیت یا ژل معمولاً باید حداقل ۸–۱۲ هفته به‌طور منظم استفاده شود (گاهی حتی چند ماه بسته به محل جراحی و وضعیت اسکار).
– پمادهای ترمیمی هم در همین بازه یا تا زمان بهبود کامل پوستی ادامه داده می‌شوند.
📌 نکات کلیدی
– زخم باید کاملاً بسته و بدون ترشح باشد؛ یعنی هیچ لایه‌ای از پوست باز نباشد.
– اگر هنوز کمی قرمزی یا ترشح دارید → استفاده از سیلیکون یا کرم ترمیم ممنوع است، چون احتمال عفونت افزایش می‌یابد.
– همیشه قبل از شروع، با جراح خود هماهنگ کنید؛ بعضی پزشکان بسته به نوع عمل زمان شروع متفاوتی تعیین می‌کنند.